Znamy laureatów nagród literackich Angelus i Silesius 2023 [FOTO]

Literacką Nagrodę Europy Środkowej Angelus w tym roku przyznano po raz osiemnasty. Otrzymał ją niemiecki pisarz bośniackiego pochodzenia Sasa Stanisić za powieść „Skąd”, tym samym nagroda za przekład trafiła do tłumaczki książki z języka niemieckiego Małgorzaty Gralińskiej. „Córeczka” Tamary Dudy wygrała w plebiscycie czytelników. Wrocławską Nagrodę Poetycką Silesius – przyznawaną od 2008 roku – po raz drugi otrzymał Piotr Sommer, w tym roku doceniony w kategorii Książka roku za tom „Lata praktyki”. Za najlepszy debiut uznano „Halal” Ivana Davydenki. Stawkę poetyckich wyróżnień uzupełnia Silesius za całokształt dla Joanny Mueller.

Zobaczcie zdjęcia z nagrodzonymi twórcami >>

Dwie spośród najważniejszych polskich nagród literackich, obie fundowane przez miasto Wrocław – Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus i Wrocławska Nagroda Poetycka Silesius –  już po raz czwarty zostały wręczone podczas wspólnej gali. Można śmiało stwierdzić, że w sobotę 14 października w Teatrze Lalek we Wrocławiu biło literackie serce Polski.

W wymiarze finansowym Angelus to najwyższe wyróżnianie przyznawane w Polsce – wynosi 150 tys. złotych. W tym roku nagrodę ta trafiła w ręce Sasy Stanisicia, niemieckojęzycznego pisarza bośniackiego pochodzenia, który w wieku czternastu lat razem z mamą musiał opuścić dawną Jugosławię i jako uchodźca wojenny trafił do Niemiec. W bardzo autobiograficznej powieści „Skąd” (Wydawnictwo Książkowe Klimaty) wraca do przeszłości: dzieciństwa w Jugosławii, ucieczki, przyjazdu do Niemiec, codzienności nastoletniego imigranta, prób odnalezienia się w nowej rzeczywistości. Zadaje pytanie o to, jaki wpływ na nasze życie i jego kształt ma miejsce, w którym przyszliśmy na świat.

Tak o książce mówi Michał Nogaś, juror Angelusa: - Proza Stani¹icia jest opowieścią o pamięci, poszukiwaniu tożsamości i języka, by wyrazić siebie oraz historię, której jest się jednocześnie twórcą, ofiarą i świadkiem. Pytanie „skąd” wybrzmiewa tu w wielu kontekstach, dotyka najważniejszych tematów i problemów, z jakimi dziś boryka się i musi sobie radzić Europa Środkowa. Niemieckojęzyczny pisarz pochodzenia bośniackiego pokazuje, jak bardzo pogmatwane są współczesne dzieje całego regionu i jak niełatwe wyzwania stawia przed nami los. Nagrodzona powieść to, jak stwierdziło jury w czasie obrad, „proza nowoeuropejska”, dotykająca sedna naszych czasów.

Nagroda finansowa – wynosząca 40 tys. zł – przyznawana jest także za przekład. Zwyczajowo wyróżnienie to otrzymuje tłumacz bądź tłumaczka zwycięskiej książki. Tym sposobem tegoroczną laureatką Angelusa w tej kategorii została Małgorzata Gralińska, absolwentka filologii germańskiej na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Szkoły Tłumaczy i Języków Obcych UAM. Gralińska jest także autorką przekładu niemieckojęzycznych książek Jaroslava Rudi¹a, pisarza, który w ubiegłym roku znalazł się w finale Angelusa.

Trzecim wyróżnieniem związanym z Angelusem jest Nagroda im. Natalii Gorbaniewskiej przyznawana w plebiscycie internetowym przez czytelników. To wyróżnienie upamiętnia zmarłą w 2013 roku rosyjską poetkę i dziennikarkę, pierwszą przewodniczącą jury Angelusa. Laureat bądź laureatka otrzymuje zaproszenie do Wrocławia na trzymiesięczne stypendium literackie, które funduje Wrocławski Dom Literatury. W tym roku największą popularnością wśród czytelników cieszyła się „Córeczka” ukraińskiej pisarki Tamary Dudy. Książkę na język polski przełożył Marcin Gaczkowski, a za polskie wydanie odpowiada Wydawnictwo Kolegium Europy Wschodniej.

Zanim jeszcze poznaliśmy  werdykt mogliśmy obejrzeć krótkie wideo i usłyszeć przesłanie od jednego z nominowanych pisarzy. Mowa o Stanisławie Asiejewie, autorze książki „Świetlana Droga. Obóz koncentracyjny w Doniecku” (tłum. Marcin Gaczkowski, Wydawnictwo Kolegium Europy Wschodniej). Autor nie mógł pojawić się we Wrocławiu z powodu wojny w Ukrainie – jako ochotnik zgłosił się do ukraińskiej armii by przeciwstawić się rosyjskiemu agresorowi. W swojej wypowiedzi przypomniał: „Jest to wojna między światem wolności a światem tyranii, wojna cywilizacyjna, w której  z pewnością zwyciężymy. Chwała Ukrainie!”.

Silesius 2023 dla Joanny Mueller, Piotra Sommera  i Ivana Davydenki

Wrocławska Nagroda Poetycka Silesius wręczona została w tym roku po raz szesnasty. Od swojej pierwszej edycji, kiedy laureatem został Tadeusz Różewicz, przyznawana jest w trzech kategoriach: za debiut, książkę roku i całokształt. Najlepszym debiutem 2022 roku jury uznało tom „Halal” Ivana Davydenki (wydawnictwo papierwdole & Katalog Press). Autor poza statuetką otrzymał nagrodę finansową wynoszącą 15 tys. zł. Davydenko urodził się w 1988 roku w Żytomierzu, w Polsce mieszka od 2012 roku. Jest redaktorem naczelnym literackiego „Magazynu Malkontenty” oraz autorem podcastu „Jak zostać Ukraińcem”. Na co dzień pracuje w Domu Słów w Lublinie.

Tak o książce mówi Alina Świeściak, jurorka Silesiusa:  - Siłą „Halal” jest językowa energia, podkręcona gra na różnych rejestrach. Davydenko to mistrz trashy języka; obok sprawozdań z prekarnego frontu znajdziemy tu popkulturowe szlagiery i ślady wierszy „poważnych” poetów, wyznania, wezwania („jedzcie bogatych”) i eksperymenty z „ukraińskim polskim”. Jest w tym powaga, ale i dystans, i autoironia. Ta mieszanka jest odświeżająca. „Halal” nie odrabia lekcji społecznego zaangażowania z imigracji, prekaryzacji, postkolonialności, ale eksperymentuje na żywym ciele bohatera/miasta/języka.

Silesiusa w kategorii Książka roku – a tym samym statuetkę oraz 50 tys. zł – otrzymał w tym roku Piotr Sommer za tom „Lata praktyki” (Wydawnictwo WBPiCAK w Poznaniu), który w tym roku był też nominowany do Literackiej Nagrody Nike. Wcześniej, bo już w 2010 roku, poeta otrzymał Silesiusa za całokształt pracy twórczej. Sommer poza pisaniem poezji zajmuje się też eseistyką i tłumaczeniem współczesnej poezji anglosaskiej – za co otrzymał między innymi Nagrodę Literacką Gdynia. Opublikował już kilkanaście tomów poetyckich i krytycznoliterackich, zredagował wiele ważnych antologii (m.in. prezentujących współczesną poezję amerykańską, angielską i irlandzką), pisze także wiersze dla dzieci. W latach 1994–2022 był redaktorem naczelnym miesięcznika „Literatura na Świecie”.

–  Jeśli lata praktyki, na przykład praktykowania wiersza, prowadzą do mistrzostwa, to „Lata praktyki” Piotra Sommera są tej zasady znakomitym dowodem. Tom złożony z wierszy niepozornie imponujących – świetnie operujących różnymi rejestrami mowy, potocznej, mówionej, pisanej, i równie dużą gamą nastrojów. Nostalgia miesza się tutaj z zadziornym podejściem do czasu, monolog liryczny ze scenkami rodzajowymi, gorycz z ciekawością – tak o poezji Sommera opowiada Piotr Śliwiński, przewodniczący jury Silesiusa.

Silesiusa za całokształt twórczości (nagroda w wysokości 100 tys. zł.) odebrała Joanna Mueller. Nazwisko laureatki poznaliśmy już w maju podczas 8. Międzynarodowego Festiwalu Poezji Silesius. Mueller jest czwartą kobietą wyróżnioną Silesiusem za całokształt twórczości i najmłodszą laureatką w historii tej kategorii. Urodziła się w 1979 roku w Pile, obecnie mieszka w Warszawie. Jest poetką, eseistką, redaktorką, literaturoznawczynią i krytyczką literacką. Absolwentka Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, badaczka poezji m.in. Tymoteusza Karpowicza i Wielimira Chlebnikowa. Jako poetka zadebiutowała w 2003 roku tomem „Somnambóle fantomowe”. Na swoim koncie ma łącznie sześć książek poetyckich oraz dwie książki eseistyczne: „Stratygrafie” (2010) i „Powlekać rosnące” (2013), a nawet zbiór wierszy dla dzieci „Piraci dobrej roboty” (2017) i bajkę „Szkoła Czi-Tam” w formie kamishibai (2015). Jest także współredaktorką książek: „Solistki. Antologia poezji kobiet (1989–2009)” (2009) oraz „Warkoczami. Antologia nowej poezji” (2016). Jej twórczość poetycka doczekała się kilku ważnych nominacji, w tym do wrocławskiego Silesiusa aż trzykrotnie (2016, 2020 i 2022), do Nagrody Literackiej Gdynia (2008) czy Nagrody Literackiej m.st. Warszawy (2016). Kojarzona z neolingwizmem (sygnatariuszka Manifestu neolingwistycznego z grudnia 2002), sama nazywa swą twórczość archelingwizmem. Często podejmuje temat macierzyństwa i dopomina się o feminizm, ten nie wykluczający matek, również tych, które zdecydowały się na wielodzietną rodzinę.

Wszystkie pisarki i pisarze nominowani do Angelusa i Silesiusa otrzymali wyróżnienia w wysokości 5 tys. zł.

O wyborze laureatki i laureatów Silesiusa zadecydowało jury w składzie: Piotr Śliwiński (przewodniczący), Monika Glosowitz, Paweł Mackiewicz, Małgorzata Mikołajczak, Krystyna Pietrych, Paweł Próchniak i Alina Świeściak.

W skład jury Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus wchodzą: Martin Pollack (przewodniczący), Wojciech Browarny, Kinga Dunin, Michał Nogaś, Mykoła Riabczuk, Justyna Sobolewska oraz Andrzej Zawada.

Statuetki Silesiusa wręczył Przewodniczący Rady Miejskiej Wrocławia Sergiusz Kmiecik, a Angelusa wiceprezydent Wrocławia Bartłomiej Ciążyński. Galę poprowadzili Katarzyna Janusik (zastępczyni dyrektora Wrocławskiego Domu Literatury) i Maciej Robert (poeta, eseista, dyrektor Domu Literatury w Łodzi).

W niedzielę 15 października o 11.30 w Klubie Proza (Przejście Garncarskie 2) odbędzie się spotkanie z tegorocznymi laureatami Angelusa. Rozmowę poprowadzi Wojciech Browarny. Tego samego dnia o 13.00 warto wziąć udział również w spotkaniu z laureatami Silesiusa, rozmowę poprowadzi Piotr Śliwiński. Oba spotkania obejrzymy m.in. profilach facebookowych nagród Angelus i Silesius, Wrocławskiego Domu Literatury, Bruno Schulz. Festiwalu czy Wrocławia Miasta Literatury.

Fundatorem Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus oraz Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius jest miasto Wrocław.

Operator nagród: Wrocławski Dom Literatury

ip

fot. Krzysztof Zatycki