Finałowa siódemka Literackiej Nagrody Europy Srodkowej Angelus 2023

Znamy siedem książek, które trafiły do ścisłego finału Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus 2023. Decyzją jury wśród nich znalazły się po dwie pozycje polskie i ukraińskie, po jednej słowackiej i niemieckiej, a także powieść autorstwa niemieckojęzycznego pisarza pochodzącego z Bośni i Hercegowiny. Zwycięzcę bądź zwyciężczynię poznamy 14 października.

Na laureatkę bądź laureata Angelusa 2023 czeka nagroda w wysokości 150 tys. zł. Jest to najwyższa finansowa nagroda literacka w Polsce. Ponadto autorki i autorzy książek znajdujących się w finałowej siódemce mogą liczyć na wyróżnienia finansowe w wysokości 5 tys. zł, z kolei nagroda w wysokości 40 tys. zł trafi w ręce autorki bądź autora najlepszego przekładu.

A oto tegoroczna finałowa siódemka

1. Stanisław Asiejew, „Świetlana Droga. Obóz koncentracyjny w Doniecku", tłum. Marcin Gaczkowski, Wydawnictwo Kolegium Europy Wschodniej |Ukraina

2. Tamara Duda, „Córeczka”, tłum. Marcin Gaczkowski, Wydawnictwo Kolegium Europy Wschodniej | Ukraina

3. Katarína Kucbelová, „Czepiec”, tłum. Katarzyna Dudzic-Grabińska, Wydawnictwo Ha!art | Słowacja
 
4. Zyta Rudzka, „Ten się śmieje, kto ma zęby”, Wydawnictwo W.A.B Foksal | Polska
    
5. Judith Schalansky, „Spis paru strat”, tłum. Kamil Idzikowski, Wydawnictwo Ha!art | Niemcy
    
6. Piotr Siemion, „Bella, ciao”, Wydawnictwo Filtry | Polska
    
7. Sasa Stanisić, „Skąd”, tłum. Małgorzata Gralińska, Książkowe Klimaty | Bośnia i Hercegowina / Niemcy

Są to książki bardzo różnorodne, doskonale jednak oddające środkowoeuropejskiego ducha Nagrody Angelus. Znajdziemy tu dwie pozycje, które przybliżą nam najokrutniejszy konflikt wojenny rozgrywający się obecnie w Europie – wojnę w Ukrainie.  W Donbasie, podczas dramatycznych wypadków wiosny i lata 2014 roku, spotkamy bohaterkę książki Tamary Dudy („Córeczka”). Z kolei Stanisław Asiejew – ukraiński pisarz i dziennikarz z Doniecka, uznany przez Rosjan za szpiega, terrorystę i ekstremistę, opowiada historię, której nie chcieliśmy usłyszeć. W Europie XXI wieku ludzi o odmiennych poglądach poddaje się okrutnym torturom, gwałci, dręczy psychicznie, obraca w niewolników („Świetlana Droga. Obóz koncentracyjny w Doniecku”). O niemniej bolesnym doświadczaniu wojny – tym razem na Bałkanach w latach 90. – przeczytamy w prozie Sa¹y Stani¹ića („Skąd”). Podróż śladami rzeczy i miejsc utraconych, gdzie puste plamy uzupełnia wyobraźnia autorki, proponuje nam niemiecka pisarka Judith Schalansky („Spis paru strat”). Stawkę książek tłumaczonych na język polski uzupełnia powieść reportażowa będąca prozatorskim debiutem znanej słowackiej poetki Kataríny Kucbelovej („Czepiec”). To zapis jej podróży do regionu u podnóża Kráµovej Hoµi w Niżnych Tatrach, za sprawą której autorka mogła przyjrzeć się nadużyciom władzy wobec mniejszości i temu, jak stereotypu kształtują relacje między społecznościami. 

Polskę reprezentują tym razem pisarz i pisarka. Po raz pierwszy w historii Angelusa nominowany jest autor pochodzący z Wrocławia. Mowa tu o Piotrze Siemionie, którego doceniono za powieść „Bella, ciao”. Jest to książka boleśnie aktualna, jej akcja toczy się na gruzach zrujnowanego świata, w chwili gdy wycofują się armie, zdemobilizowani żołnierze gwałcą i rabują, dzieci chowają się w lasach. W inne tony, feministyczne, uderza Zyta Rudzka w powieści „Ten się śmieje, kto ma zęby”. To opowieść o różnych miłościach, o śmierci i prawie do przeżywania tych wszystkich doświadczeń na własny sposób.

We wszystkich nominowanych tytułach odnajdziemy doświadczenia, które pomagają nam rozumieć, czym jest szeroko pojmowana środkowoeuropejskość. Są w nich echa wojen, zarówno tych z ubiegłego stulecia jak i współczesnych, narodowych i rodzinnych traum przenoszonych z pokolenia na pokolenie, a także ciągłego mierzenia się z przeszłością i pamięcią. Nie są to też obrazy optymistyczne, niestety.

O nominacjach do Angelusa 2023 zadecydowało jury, któremu od ubiegłego roku przewodniczy Martin Pollack, austriacki pisarz i tłumacz literatury polskiej, laureat Angelusa z 2007 roku. Wraz z nim w gremium jurorskim zasiadają: Wojciech Browarny (literaturoznawca, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego), Kinga Dunin (socjolożka, publicystka, krytyczka literacka), Michał Nogaś (dziennikarz radiowy i prasowy specjalizujący się w literaturze), Mykoła Riabczuk (ukraiński krytyk literacki i eseista), Justyna Sobolewska (krytyczka literacka, dziennikarka tygodnika „Polityka”) oraz Andrzej Zawada (krytyk i historyk literatury, professor emeritus Uniwersytetu Wrocławskiego). To od ich decyzji zależeć będzie, kto w październiku odbierze nagrodę w wysokości 150 tys. zł.

Angelus to nie tylko wyróżnienia czysto finansowe – stawkę uzupełnia Nagroda im. Natalii Gorbaniewskiej – upamiętniająca pierwszą przewodniczącą jury Angelusa. O tym, w czyje ręce trafia, decyduje publiczność w internetowym głosowaniu (oddając głosy na książki z finałowej siódemki). Laureat lub laureatka plebiscytu otrzymuje zaproszenie na trzymiesięczną rezydencję literacką we Wrocławiu. W tym roku głosowanie – które odbywać się będzie na stronie www.angelus.com.pl – wystartuje 18 września i potrwa do 13 października.

ip

fot. Rafal Komorowski, Wroclawski Dom Literatury