"Blood libel" - legendy o krwi

Najnowsza książka wybitnej badaczki Joanny Tokarskiej-Bakir, "Legendy o krwi. Antropologia przesądu", dotyczy etnografii antysemityzmu i antyjudaizmu.

Autorka kontynuuje rozważanie, które zostały rozpoczęte w Obrazie osobliwym. Hermeneutycznej lekturze źródeł etnograficznych: wielkich opowieściach. Wnikliwie śledzi losy przesądu popularnego w Europie, a żywego do dziś między innymi w Sandomierzu, owych „legend o krwi" (tzw. blood libels), który przypisuje Żydom tzw. mordy rytualne i profanacje eucharystii.

Siła książki tkwi w ponownych odczytaniu starych tekstów w kontekście nowych metod badawczych. Swoje wnioski autorka opiera na analizie m.in.: rękopiśmiennych średniowiecznych tekstów łacińskich rozpowszechniających wiarę w blood libel, poczynając od Historiae memorabiles Rudolfa von Schlettstadta, a także literatury antysemickiej.

Rozważanie są podpierane wywiadami etnograficznymi z mieszkańcami terenów, gdzie pamięć o blood libel jest wciąż żywa. Badania Tokarskiej-Bakir mają charakter interdyscyplinarny - wykorzystując ustalenia historyków, socjologów i psychologów społecznych interpretuje przebadane już źródła historyczne z perspektywy antropologicznej, łącząc analizę folklorystyczną, antropologię filozoficzną, teologię, religioznawstwo oraz psychoanalizę.

"Tokarska-Bakir jest etnografem, a więc nie same fakty ją interesują, ale to, co o faktach myślimy, jak je zapamiętujemy, które i dlaczego wypieramy, oraz to, jakie symboliczne lub mityczne znaczenia skłonni jesteśmy im nadawać. Zastanawia ją więc nie samo zdarzenie, to interesuje historyków, z którymi zresztą wchodzi niejednokrotnie w spór, ale nasze pojęcie o zdarzeniu zepchniętym niekiedy w sferę tabu i powody, dla których podejmujemy się często zaciekłej obrony tego tabu."
Marek Radziwon, Gazeta Wyborcza

"Nie jest ona nowicjuszką ani w pracy naukowej, ani w popularyzowaniu wiedzy. Pracuje w Katedrze Etnologii i Antropologii Kultury Uniwersytetu Warszawskiego, ma już na swoim koncie m.in. takie książki jak "Sól w oku Opatrzności" czy "Łzy Hagar na pustyni"; kto ich nie czytał, niech żałuje i niech nadrobi to zaniedbanie."
Krzysztof Kowalski, Rzeczypospolita

"Przesąd antysemicki jest bodaj najtrwalszą, a zarazem najmniej podlegającą perswazji częścią kultury europejskiej. Jest też jej częścią formatywną, to znaczy kształtującą tożsamość. Jak dowodzi historia najnowsza, przesąd ten stale podlega ewolucji, ukrywając się pod różnymi maskami, pseudowyjaśnieniami i racjonalizacjami (w psychoanalitycznym znaczeniu tego słowa): społecznymi, gospodarczymi, psychologicznymi i „rasowymi". W zależności od dominującego typu dyskursu posługuje się on rozmaitymi nośnikami i mediami: literackim, folklorystycznym, prawnym, politycznym, historycznym, zdroworozsądkowym. Aby przeniknąć tę mimikrę i ukazać wspólną, choć ewoluującą naturę dawnego i współczesnego antysemityzmu, niewystarczające jest tradycyjne podejście historyka, którego obowiązuje metodologiczne samoograniczenie. Historyk nie ma też narzędzi do analizy źródła ustnego, które jest najważniejszym (obok literatury) nośnikiem treści antysemickich, ani też narzędzi analizy literackiej. Tu znajduje swoje uzasadnienie antropologia przesądu."
Joanna Tokarska-Bakir

Joanna Tokarska-Bakir, "Legendy o krwi. Antropologia przesądu", wydawnictwo W.A.B, Warszawa 2008.

humanistyka
seria: z wagą
termin wydania: 2 października 2008
wydanie: I
gatunek: humanistyka
oprawa: twarda, oklejka
format: 16 x 24 cm
liczba stron: 800
ISBN 978-83-7414-022-5

Patronat