Poeta o poecie

Zbiór opracowań na temat życia i twórczości Rafała Wojaczka powiększył się o kolejną pozycję. Tym razem jest nią esej biograficzny pt. „Rafał Wojaczek. Prawdziwe życie bohatera". Książka w owym zbiorze zajmie zapewne wyjątkowe miejsce, bo napisana została przez bliskiego przyjaciela Rafała, a także naocznego świadka wielu zajść z udziałem poety - Bogusława Kierca.

Poszukiwacze pikantnych historii z życia artysty określanego mianem skandalisty, awanturnika, alkoholika będą jednak zawiedzeni. Warstwa biograficzna książki jest pod tym względem bardzo skromna. Kierc nie wykorzystał faktu blisko dwuletniej znajomości z Wojaczkiem, by sprzedać następną porcję sensacyjnych, nieznanych nikomu zdarzeń. Smakiem obejdą się również ci, którzy liczą na przybliżenie realiów życia w Polsce, ich wpływie na literaturę tamtego czasu w naszym kraju. Sytuacja polityczna nie miała bowiem wielkiego znaczenia dla treści i formy dzieł poety zaliczanego do grona „przyklętych".

Dlatego autor „Prawdziwego życia bohatera" nie poświęca tym wątkom zbyt wielkiego znaczenia. Wojaczek „odseparowując się od politycznego obrazu najbliżej dostępnego świata (...) zajęty ‘układaniem świata na nowo'" - pisze Kierc. Znany wrocławski aktor podobnie postępuje w swoim eseju: odcina się od dywagacji na temat rzeczywistości społecznej tamtych lat, skupiając uwagę na samym artyście.

Podtytuł utworu Kierca - „Prawdziwe życie bohatera" może być nieco mylący. Nie oddaje bowiem prawdziwej zawartości książki. Dzieło to nie jest po prostu zwykłą biografią, czyli według słownikowego znaczenia tego terminu - przekazem o życiu i działalności jakiejś osoby. Jest próbą wzniesienia się ponad suchy opis następujących po sobie wydarzeń. Bohaterem książki Kierca jest w istocie poezja Rafała Wojaczka. Egzystencja i poezja stanowiły w przypadku tego artysty integralną całość, czego świadectwem jest m.in. ekscentryczne (dla osób postronnych) zachowanie, które zbudowało jego legendę.

Już sama kompozycja książki podkreśla trwały związek życia Wojaczka z tworzoną przez niego literaturą. Nawiązując do znanego utworu poety „przeklętego" - „Pewna komoda, czyli", Kierc stara się uporządkować jego życiorys, dzieląc go na siedem części. Nie trzyma się ściśle chronologicznego porządku zdarzeń, chociaż rzadko od niego nie odstępuje. Esej spina w końcu moment urodzenia i śmierci Rafała. Na jego kartach przebiją się też po kolei: krakowski epizod losów Wojaczka, krótki okres małżeństwa, debiut literacki na łamach „Poezji" itd. Głównym motywem jest mimo wszystko rozwój twórczości, który nie zawsze pokrywał się z danymi momentami istnienia bohatera książki.

„Prawdziwe życie bohatera" będzie tak naprawdę prawdziwą ucztą tylko dla miłośników takich tomików poezji jak „Sezon", „Inna bajka", „Nie skończona krucjata" czy „Którego nie było". Ciągnące się przez wiele stron książki dogłębne interpretacje wierszy, próby ich analizy różnego rodzaju (najczęściej psychologicznej) stają się momentami nużące. Nie zmienią tego odczucia starannie dobrane fotografie, interesująco skomentowane przez autora. Drażni również maniera przypisywania czynom Wojaczka oraz ich wytworom rangi działań artystycznych, doszukiwania się w nich tzw. drugiego dna. Nie sądzę, żeby wszystko co robił Wojaczek (zwłaszcza pod wpływem alkoholu) było starannie przemyślanym rodzajem performance'u, jak identyfikuje to Kierc. Kontrowersyjne niekiedy postępowanie było według mnie co najwyżej elementem jego autokreacji, umacniającym wspomnianą legendę.

Wielbiciele twórczości Rafała Wojaczka będą oczywiście zachwyceni dziełem Bogusława Kierca. Osoby, którym fascynacja poetą przeklętym minęła, nie podzielą tej euforii. Natomiast nie mający wcześniej do czynienia z poezją Wojaczka, na hasło biografia eseistyczna, przywodząc na myśl działo Bogusława Kierca, mogą mieć niemiłe skojarzenia.

Krzysztof Lupiński
(krzysztof.lupinski@dlastudenta.pl)