Mydlenie oczu

Autorem książki pt. „Mydlenie oczu. Przypadki propagandy w Polsce.” Jest Piotr Osęka. To autor kilkudziesięciu tekstów prasowych o tematyce społecznej i politycznej dwudziestowiecznej Polski.

Kup książkę>>


Adiunkt ISP PAN, publicysta i historyk, napisał trzy książki – „Marzec ‘68”, gdzie przedstawia zwięzłą historię wydarzeń marcowych. „Rytuały stalinizmu w PRL”, tam analizuje rytuały świąteczne, ustanowione w Polsce przez państwo komunistyczne. Jego najnowszą książką jest ww. „Mydlenie oczu…”.

Polityczna propaganda XX wieku… Samo słowo „propaganda” wywołuje u mnie lekki dreszczyk od którego próbuję się niezwłoczne uwolnić. To słowo jakoś gniecie, powoduje lekką reakcję nerwową, wzdragam się, strząsam to niemiłe uczucie. W świadomości utrwaliło się negatywnie – taki synonim manipulacji, omotania…mydlenia oczu właśnie!  Propaganda obejmuje szeroki zakres form – przez wizualne (np. kino, widowiska masowe), muzyczne (np. radio), po słowo pisane (np. ulotki, gazety, książki).

Autor książki przedstawia nam manipulację państwa polskiego w dobie PRL. Wskazuje na najróżniejsze warianty perswazji ze strony władz. Czasami mamy do czynienia ze śmiesznością, wyolbrzymieniem, wręcz groteskowością działań..innym razem natomiast ścina nam się krew w żyłach, w związku z przejściami zafundowanymi nam przez rządzących.

Co do humoreski, którą krzewiła ówczesna „siła sprawcza” – niezwykle poraziła akcja krzewienia skromności. Za obazę moralności uważano rewolucję (jak na owe czasy) modową. Na zjeździe katolickim w 1927 roku pomstowano: „Dekolt spada ku dołowi coraz niżej, obnażenie nóg wznosi się coraz wyżej, aż schodzą się w obnażeniu zupełnym.”. Moim ulubionym cytatem jest jednak inny – „ dekoltaż jest samiczą spekulacją na zwierzęcych zmysłach mężczyzny.” – chciałoby się zawołać…PANOWIE, LITOŚCI!!! Śmiechu warte było także początkowe tępienie w szkołach lekcji wychowania fizycznego…ze względu na strój sportowy…zwłaszcza u płci pięknej.

Nie tylko seksualność była pod obstrzałem. Okazało się, że święta to też niebezpieczny grunt. Poczciwa choinka tak bardzo przerażała władze, że te popstanowiły wprowadzić do biór, urzędów i szkół ozdoby li i jedynie poprawne politycznie. W związku z zarządzeniem Wydziału Propagandy KC na gałązkach zawisły: miniaturowe huty, dźwigi, flagi państw socjalistycznych, lokomotywy czy koła zębate. „Najpiękniejszym” jednak motywem świątecznym były napisy, które pojawiły się na bańkach (tudzież bombkach) – „ Jedność robotnicza”, „Pokój”, „Przyjaźń”, a na szczycie choinki zabłysła w pełnej krasie i okazałości…CZERWONA GWIAZDA! Precz z Mikołajem, niech żyje Dziadek Mróz!

Jeśli jednak ktoś pomyśli, że książka ta, to jedynie zbiór śmiesznych anegdot, gorzko się rozczaruje. Pan Osęka nie opisuje tylko humorystycznych akcentów, przytacza także smutną rzeczywistość PRL. Niemoc ludzką wobec rządu, wobec sojuszników, wobec rzeczywistości, w której przyszło im żyć. Absurd, humor, groteska, ale także smutek, bezsilność czy zwyły żal – tego wszystkiego można się doszukać w „Mydleniu oczu…”

Warto sięgnąć po tę pozycję w księgarni czy bibliotece. Odpręża, mobilizuje i uświadamia. Czegóż chcieć więcej?

„Mydlenie Oczu. Przypadki propagandy w Polsce.”, Piotr Osęka, Wydawnictwo Znak, Kraków 2010

Magdalena Wierzba
(magdalena.wierzba@dlastudenta.pl)